“එක රටක් – බලපත්‍ර ගොඩක්” ආර්ථික විද්‍යාත්මකව – ධනනාත් ප්‍රනාන්දු
හැමෝගෙම අවධානය යොමු වෙලා තියෙන්නේ රසායනික පොහොර තහනම ඉවත් කරාද නැද්ද කියන කාරණාව සම්බන්ධයෙන්. රජය ප්‍රකාශ කළේ ප්‍රතිපත්තියේ කිසිම වෙනසක් සිදු කර නැති බවත් ලබා ගත් තීරණය ඉදිරියටම පවත්වාගෙන යන බවයි. ඒ අතරම කාබනික පොහොර සහ සමහර රසායනික සංඝටක ආනයනය කිරීමට බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමට සූදානම් වන බවත් කියවෙනවා. මීට පෙරත් සීනි ආනයනය, පාම් ඔයිල් ඇතුළු සමහර අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ ආනයනයට තෝරාගත් පිරිසකට පමණක් බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමට සූදානම් වන බව සඳහන් වුණා.
බොහෝ දෙනා මේ බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම පසුපස ඇති ආර්ථික විද්‍යාව දන්නේ නැහැ. බැලූ බැල්මටම “බලපත්‍රයක් නිකුත් කරල කවුරු ඕව ගෙනාවත් මොකද වෙන්නේ කියන අදහස තමයි” හැමෝටම එන්නේ. ඔවුන් නිතරම සිතන්නේ රජය මගින් බලපත්‍රයක් නිකුත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්න සියල්ල විසදෙන බව. ඒ වගේම සමහර මතයක් තිබෙනවා ඕනෑම භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් සැපයීමට බලපත්‍රයක් නිකුත් කිරීමෙන් පාරිභෝගිකයට වාසියක් ලැබෙනවා සහ වෙළඳපොළ නිසි නියාමනයක් සිදු වෙනවා කියල.
බොහෝ දෙනා මේ බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම පසුපස ඇති ආර්ථික විද්‍යාව දන්නේ නැහැ. බැලූ බැල්මටම “බලපත්‍රයක් නිකුත් කරල කවුරු ඕව ගෙනාවත් මොකද වෙන්නේ කියන අදහස තමයි” හැමෝටම එන්නේ. ඔවුන් නිතරම සිතන්නේ රජය මගින් බලපත්‍රයක් නිකුත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්න සියල්ල විසදෙන බව. ඒ වගේම සමහර මතයක් තිබෙනවා ඕනෑම භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් සැපයීමට බලපත්‍රයක් නිකුත් කිරීමෙන් පාරිභෝගිකයට වාසියක් ලැබෙනවා සහ වෙළඳපොළ නිසි නියාමනයක් සිදු වෙනවා කියල.
ඒත් ඇත්තටම වෙන්නේ සෑම බලපත්‍රයකින්ම සිදුවන්නේ විශාල වංචාවන්. එය ආර්ථික විද්‍යාවේ සමාජවාදී ආර්ථිකයක වේවා විවෘත ආර්ථිකයක වේවා, දේශීය ආර්ථිකයක වේවා ඕනෑම සමාජ ක්‍රමයක බලපත්‍ර කිකුත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්න ඇතිවීම මිසක් ප්‍රශ්න විසදීමක් සිදු වෙන්නේ නෑ. බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් සිදුවන්නේ රජයේ නිලධාරීන්ට සහ ඒ සම්බන්ධ බොහෝ පිරිසකට (දේශපාලකයන් ඇතුළු) අල්ලස් සහ කප්පප්ම් ලබා ගැනීමට හැකිවීම.පාරිභෝගිකයාට විශාල මිලක් ගෙවීමට සිදුවීම.
ඒත් ඇත්තටම වෙන්නේ සෑම බලපත්‍රයකින්ම සිදුවන්නේ විශාල වංචාවන්. එය ආර්ථික විද්‍යාවේ සමාජවාදී ආර්ථිකයක වේවා විවෘත ආර්ථිකයක වේවා, දේශීය ආර්ථිකයක වේවා ඕනෑම සමාජ ක්‍රමයක බලපත්‍ර කිකුත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්න ඇතිවීම මිසක් ප්‍රශ්න විසදීමක් සිදු වෙන්නේ නෑ. බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් සිදුවන්නේ රජයේ නිලධාරීන්ට සහ ඒ සම්බන්ධ බොහෝ පිරිසකට (දේශපාලකයන් ඇතුළු) අල්ලස් සහ කප්පප්ම් ලබා ගැනීමට හැකිවීම.පාරිභෝගිකයාට විශාල මිලක් ගෙවීමට සිදුවීම.
ගුණාත්මකබවෙන් පිරිහුණු භාණ්ඩ සහ සේවා වෙළඳපොළට පැමිණීම.
බලපත්‍ර ලබා ගැනීමට දීගු පෝලිම් ඇතිවීමෙන් ජනතාව අපහසුතාවයට පත් වීම
වගේ සිතා ගැනීමටත් අපහසු තරමේ ප්‍රශ්න ගණනාවක් ඇතිවීමයි. ආනයන සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කරන්නේ තරගකාරී ක්‍රමවලට නොවෙයි. එම නිසා අනිවාර්යයෙන්ම අදාළ බලපත්‍රය හිමිවන්නේ අදාළ දේශපාලකයන් දැන හදුනන සහ දෙපාර්ශවයටම වාසි ලබාදිය හැකි පුද්ගලයෙක්ට පමණයි.
අපි තේරුම් ගැනීම පහසුව සඳහා ජනතාව නිතරම භාවිත කරන එක්තරා ආකරයක බලපත්‍රයක් වන රියදුරු බලපත්‍රය සහ වාහන ලියාපදිංචිය නිදසුනකට ගමු.
ජනාධිපතිතුමා රියැදුරු බලපත්‍ර නිකුත් කරන වේරහැර මධ්‍යස්ථානයට හදිස්සි නිරීක්ෂණ චාරිකාවකට එක්වී එහි නිසි ක්‍රමවේදයක් නොමැති නිසා ඒ පිළිබද විශාල විවේචනයක් යොමු කරමින් එම ස්ථානය නිසි පරිගණක ක්‍රමයක් තුළින් ජනතාවට පහසුවෙන් සේවයක් සපයන ස්ථානයක් බවට පත් කරන ලෙස නිලධාරීන්ට උපදෙස් දෙනු ලැබුවා. මාගේ මතකය නිවරැදි නම් ඒ 2019 දෙසැම්බර් 26 වැනිදායි.
නමුත් එලෙස කාර්යක්ෂමතාවයේ කිසිදු වෙනසක් සිදුවූ බවක් පෙනෙන්නට නෑ. විදේශ ගමන් බලපත්‍ර ලබා ගන්නා ස්ථානය, ජාතික හැඳුනුම්පත් ලබා ගන්නා ස්ථානය වැනි සාමන්‍ය පුරවැසියන්ගේ එදිනෙදා ජීවිතයට අවශ්‍ය ඕනෑම සාමාන්‍ය බලපත්‍රයක් ලබා ගන්නා සථානවල තත්ත්වයත් කිසිම වෙනසක් නෑ.
ඔය බලපත්‍ර ලබා ගන්නා සෑම ස්ථායකටම ඔබ සැරිසැරුවොත් ඔබට පහසුවෙන් බලපත්‍රය නීත්‍යනුකුලව ලබාදෙන බවට පවරන තැරැව්කරුවන් විශාල ප්‍රමාණයක් හමු වෙනවා. (සාමාන්‍ය භාෂාවෙන් ඔවුන්ට කියන්නේ “කාක්කන්” යනුවෙන්) ඔවුන්ට යම් මුදලක් ලබා දීමෙන් පහසුවෙනුත්, ඉතා ඉක්මනිනුත් ඔබට අවශ්‍ය බලපත්‍රය ලබා ගන්න පුළුවන්. ඒ අතර සමහර වංචා කරුවන්ද සිටිනවා. එය ඇත්තටම එසේ වෙන්නේ කොහොමද? පිටස්තර පුද්ගලයන් නීත්‍යනුකූල රියදුරු බලපත්‍ර, හැඳුනුපත් ඇතුළු ඕනෑම බලපත්‍ර වර්ගයක් නීත්‍යනුකූල ලෙස නිකුත් කරන්නේ කොහොමද? සාමාන්‍ය මහජනතාවගේ බලපත්‍රයක් එලෙස ලබා ගත හැකිනම් ආනයන සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් කිහිපදෙනෙක්ට පමණක් ආනයන අවස්ථාව ලබාදෙන බලපත්‍ර සදහා තත්ත්වය කෙබදු විය හැකිද යන්න දැන් ඔබට වටහා ගන්න පුළුවන්.
ඇත්තටම පිටස්තර පුද්ගලයන් නීත්‍යනුකූල ලෙස බලපත්‍ර නිකුත් කරන්නේ අදාළ බලපත්‍ර නිකුත් කරන නීත්‍යනුකූල නිලධාරීන් සමග එකතු වීමෙනුයි. සාමාන්‍ය ක්‍රමවේදය හරහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් ඔවුන්ට කිසිම මූල්‍යමය වාසියක් නොලැබෙන නිසා අදාළ ක්‍රමවේදය කාර්යක්ෂම කිරීමෙන් ඔවුන්ට කිසිම වාසියක් ලැබෙන්නේ නෑ. එම නිසා ඔවුන්ට වාසිය ලැබෙන්නේ ක්‍රමවේදය තවත් අකාර්යක්ෂම වන තරමටයි. එවිට වැඩි පුද්ගලයන් ප්‍රමාණයක් පිටස්තර තැරැව්කරුවන් හරහා ඕනෑම වර්ගයේ බලපත්‍රයක් ලබා ගැනීමට පැමිණීමෙන් ඔවුන්ට වැඩි අල්ලස් මුදලක් ලබා ගැනීමට හැකි වෙනවා. ජනාධිපතිතුමා නියෝග කලත් තත්ත්වය වෙනස් නොවන්නේ වෙළඳපොළ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය අනුවයි. එය වෙළඳපොළ ක්‍රමයේ ප්‍රශ්නයක් නොවේ. එය වෙළඳපොළ ක්‍රම නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක නොවන නිසා ඇතිවන තත්ත්වයයි.
සාමාන්‍ය ක්‍රමවේදය හරහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් ඔවුන්ට කිසිම මූල්‍යමය වාසියක් නොලැබෙන නිසා අදාළ ක්‍රමවේදය කාර්යක්ෂම කිරීමෙන් ඔවුන්ට කිසිම වාසියක් ලැබෙන්නේ නෑ. එම නිසා ඔවුන්ට වාසිය ලැබෙන්නේ ක්‍රමවේදය තවත් අකාර්යක්ෂම වන තරමටයි. එවිට වැඩි පුද්ගලයන් ප්‍රමාණයක් පිටස්තර තැරැව්කරුවන් හරහා ඕනෑම වර්ගයේ බලපත්‍රයක් ලබා ගැනීමට පැමිණීමෙන් ඔවුන්ට වැඩි අල්ලස් මුදලක් ලබා ගැනීමට හැකි වෙනවා.
සාමාන්‍ය බලපත්‍ර ලබාදෙන ස්ථානවල තැරැව්කරුවන් සිටිනවා සේම ආනයන බලපත්‍ර සඳහා අවස්ථා ලැබෙන්නේත් ඉහළ පෙළේ දේශපාලන තැරැව්කරුවන්ට පමණයි.
මේ ආකාරයටම ඕනෑම බලපත්‍රයක් නිකුත් කිරීමට අභිමතය පලකළ යුතුවන ඕනෑම අවස්ථාවක වංචාවක් සිදුවන අවස්ථාව ඉතාම වැඩියි. ඔබ සාමාන්‍ය නිවසක්, කඩ කාමරයක් ඉදිකිරීමේදී අදාළ නිවාස සැලසුම අනුමත කරගත යුතුයි. එලෙස නිවාස සැලසුම් අනුමත කර ගන්නා ලද බොහෝ දෙනාගෙන් අනුමත කර ගැනීම පිළිබදව ඔබ විමසුවොත් ඔවුන් බොහෝ දෙනෙක්ට අදාළ නිලධාරීන්ට යම් මුදලක් ගෙවීමට හෝ අදාළ සැලැස්ම ඔවුන් ලවා ඇද ගැනීමට සිදුවූ බව පවසන බව රහසක් නොවේ.
එය එසේ වන්නේ ඔවුන්ට අභිමතය පල කිරීමට අවස්ථාක් ලබාදුන් විට ඔවුන් නිසා එම කාර්ය සිදුවන බවට ඇතිවන මානසික හැඟීම සහ එම ක්‍රියාවලිය තවදුරටත් ඉදිරියට යනවාද නැද්ද යන්න පිළිබදව ඔවුන්ට තීරණය කිරීමට ලැබෙන බලය නිසා ඒ සඳහා අමතරක් මුදලක් අය කර ගැනීමට ලැබෙන අවස්ථාවයි.
සීනි ආනයනයට, පාම් ඔයිල් ආනයනය, සමහර වෛද්‍ය උපකරණ ආනයනය, මත්පැන් අලෙවිසල් සදහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම වැනි ඕනෑම බලපත්‍රයක් පිටුපස වෙළඳපොළ නියාමනයකට වඩා තිබෙන්නෙ කිහිපදෙනෙක් මුදල් එකතු කරගැනීමේ අවස්ථාවයි. ශ්‍රී ලංකා රේගුව, ආදායම් බදු දෙපාර්තමේන්තුව, සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුව, ප්‍රාදේශීය සභාවල තාක්ෂණික නිලධාරීන්, රියදුරු බලපත්‍ර සඳහා පරීක්ෂා කරන තාක්ෂණික නිලධාරීන් ඇතුළ තනතුරු සඳහා රජයෙන් ලබාදෙන මූලික පඩිය සාමාන්‍ය පඩියක් වුවත් එම තනතුරු සදහා ඉතා විශාල ඉල්ලුමක් තිබීමට හේතුව දැන් ඔබට වැටෙහෙනවා ඇති.
සීනි ආනයනයට, පාම් ඔයිල් ආනයනය, සමහර වෛද්‍ය උපකරණ ආනයනය, මත්පැන් අලෙවිසල් සදහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම වැනි ඕනෑම බලපත්‍රයක් පිටුපස වෙළඳපොළ නියාමනයකට වඩා තිබෙන්නෙ කිහිපදෙනෙක් මුදල් එකතු කරගැනීමේ අවස්ථාවයි. ශ්‍රී ලංකා රේගුව, ආදායම් බදු දෙපාර්තමේන්තුව, සුරාබදු දෙපාර්තමේන්තුව, ප්‍රාදේශීය සභාවල තාක්ෂණික නිලධාරීන්, රියදුරු බලපත්‍ර සඳහා පරීක්ෂා කරන තාක්ෂණික නිලධාරීන් ඇතුළ තනතුරු සඳහා රජයෙන් ලබාදෙන මූලික පඩිය සාමාන්‍ය පඩියක් වුවත් එම තනතුරු සදහා ඉතා විශාල ඉල්ලුමක් තිබීමට හේතුව දැන් ඔබට වැටෙහෙනවා ඇති.
එම හැම නිලධාරියෙකුටම යම් අභිමත බලයක් තිබීම එයට හේතුවයි. ඒ වගේම ගුරුවරුන් වැඩ වර්ජන කළත් ඉහත ක්ෂේත්‍රවල වැඩ වර්ජන කිසිදා සිදු නොවන්නේ වැඩ වර්ජන කිරීමෙන් ඔවුන්ට එදිනෙදා ලැබෙන අමතර මුදලත් නොලැබී යාමයි. ඔවුන් බොහෝ වෙලාවට වැඩ වර්ජන කරන්නේ නව තාක්ෂණය හඳුන්වා දීමට විරුද්දව සහ නිසි ක්‍රමවේද හඳුන්වා දීමට විරුද්ධවයි. වරක් රේගු නිලධාරීන් රේගුවේ CCTV කැමරා පද්ධතියක් සවිකිරීම සහ අවම ලිපිලේඛන යටතේ රේගු කටයුතු මෙහෙයවීමට එරෙහි වීම මේ සඳහා කදිම උදාහරණයක්.
එම නිසා ආර්ථික විද්‍යාත්මකව බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමෙන් ඕනෑම අල්ලසක් ලබාදී එම අල්ලසේ ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ලාභයක් ඉපැයිය හැකි ගුණාත්මක බවින් අඩු ඕනෑම භාණ්ඩයක් වෙළඳපොළට ගෙන ඒමට අවස්ථාව තිබෙනවා. ඕනෑ තරම් භාවිතයට නුසුදුසු ටින් මාළු වර්ග, ආහාර වර්ග වෙළඳපෝලට පැමි‌ණ‌‌ෙන්නේ මේ ක්‍රමය හරහායි. රජයේ කීර්ති නාමයට විශාල කැලලක් වූ සීනි බදු පිළිබද ප්‍රශ්නයත් බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේම කොටසක්. ඒවගේම බලපත්‍ර හිමිවන්නේ කිහිපදෙනෙක්ට නිසා අදාළ පිරිසට තම හිතුමතය අනුව භාණ්ඩ වල ඉහළ මිලක් නියම කිරීමට හැකියාව ලැබෙනවා.
බලපත්‍ර මගින් දේශපාලකයන්ට සමීප අකාර්යක්ෂම සහ තරගකාරී නොවන ව්‍යාපරික පැලැන්තියක් බිහිවීම පමණයි සිදුවන්නේ. අපට ජාත්‍යන්තර මට්ටමෙන් තරගකළ හැකි ව්‍යාපාරිකයන් බිහිවීමක් සිදු වන්නේ නෑ.
මීට කලින් මෙම තීරු ලිපියේම ඉදිරිපත් කළ පරිදි පුද්ගලික බස් රථ සදහා නිකුත් කරන බලපත්‍රය බස් රථයට වඩා වටිනාකමින් වැඩියි. එම නිසා කිසිදිනක අපගේ පොදු ප්‍රවාහන සේවයෙන් කොටසක් පුද්ගලික අංශයෙන් මෙහෙයවූවත් දියුණු වෙන්නේ නෑ. අනෙක් අතින් ඒ සමග තරග කරන දුම්රිය සේවය තනිකරම රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක්.
පුද්ගලික බස් රථ සදහා නිකුත් කරන බලපත්‍රය බස් රථයට වඩා වටිනාකමින් වැඩියි. එම නිසා කිසිදිනක අපගේ පොදු ප්‍රවාහන සේවයෙන් කොටසක් පුද්ගලික අංශයෙන් මෙහෙයවූවත් දියුණු වෙන්නේ නෑ. අනෙක් අතින් ඒ සමග තරග කරන දුම්රිය සේවය තනිකරම රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක්.
ඉතින් මේ සඳහා විසඳුම කුමක්ද?
බලපත්‍ර නොමැති වෙළඳපොළ තරගකාරීත්වය ඇතිකිරීම තමයි මේ සඳහා ඇති හොඳම විසදුම. එවිට වෙළඳපොළ ක්‍රමය තුළින්ම මිල නිසි පරිදි නියාමනය වීම සාමාන්‍ය දෙයක්. අපගේ දුරකතන සම්බන්ධතා ලබා ගැනීම ඊට කදිමම නිදසුනක්. කිසිවෙකුට දුරකතන සිම් පතක් හෝ කාඩ් පතක් හෝ සම්භන්ධතාවයක් ලබ ගැනීමට කිසිම අපහසුවක් නෑ. ඕනෑතරම් සැපයුම් කරුවන් සිටිනවා මෙන්ම මිලත් ඉතාම පහසුදායකයි. වෙළඳපොළ තරගය ඉතාම තරගකාරීයි.
බලපත්‍ර නොමැති වෙළඳපොළ තරගකාරීත්වය ඇතිකිරීම තමයි මේ සඳහා ඇති හොඳම විසදුම. එවිට වෙළඳපොළ ක්‍රමය තුළින්ම මිල නිසි පරිදි නියාමනය වීම සාමාන්‍ය දෙයක්. අපගේ දුරකතන සම්බන්ධතා ලබා ගැනීම ඊට කදිමම නිදසුනක්. කිසිවෙකුට දුරකතන සිම් පතක් හෝ කාඩ් පතක් හෝ සම්භන්ධතාවයක් ලබ ගැනීමට කිසිම අපහසුවක් නෑ. ඕනෑතරම් සැපයුම් කරුවන් සිටිනවා මෙන්ම මිලත් ඉතාම පහසුදායකයි. වෙළඳපොළ තරගය ඉතාම තරගකාරීයි.
බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම අවම කළ යුතුයි යන්නේ තේරුම රියැදුරු බලපත්‍ර, හැඳුනුම්පත් ලබාදීම වැනි දේවල් සිදු නොකළ යුතු බව හෝ ඒවා නිකුත් කිරීම නොකළ යුතු බව නොවෙයි. එහිදී ඇතිවන අභිමත බලය අවම කිරීමයි අප කළයුතු වන්නේ. ඒ සඳහා තාක්ෂණය භාවිත කිරීම, තරගකාරී ලෙස පෞද්ගලික අංශයටත් සමහර සේවා සැපයීමට අවස්ථාව දීම වැනි ආර්ථික වශයෙන් පහසු ක්‍රම රාශියක් භාවිත කිරීමට හැකියාව තිබෙනවා. නමුත් ආනයන නවත්වා ඒ සදහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරිමෙන් සිදුවන්නේ තව තවත් ප්‍රශ්නය උග්‍ර වීම සහ ශ්‍රී ලංකාව ආර්ථික පරිහානියේ කෙළවරටම ළඟා වීම පමණයි. ශ්‍රී ලංකාව තරගකාරී රටක් වනවා වෙනුවට ලයිසන් ලබාදෙන රටක් වීමෙන් සිදුවන්නේ ජනතාව දුපත්වීම සහ දේශපාලනයට සම්බන්ධ සුළු පිරිසක් අසීමාන්තිකව පෝසත් වීම පමණයි.
